W latach 2004-2021 Art Stations Foundation by Grażyna Kulczyk (ASF) wspierała rozwój współczesnej choreografii poprzez program performatywny znany szeroko w Polsce i poza nią pod nazwą Stary Browar Nowy Taniec. Program ten, stworzony i kuratorowany przez Joannę Leśnierowską, stanowił dla polskiego i międzynarodowego środowiska tanecznego unikalne w Europie Środkowo-Wschodniej miejsce spotkań – platformę poszukiwań, kreacji i choreograficznej (auto)refleksji. Główną rolę odgrywała tu sztuka choreografii w dialogu z innymi dyscyplinami, egzaminująca własną historię, teorię i przyszłość oraz nieustannie pytająca o, i egzaminująca swe artystyczne, ale także polityczne i społeczne, treści i konteksty.
Program performatywny
Stary Browar Nowy Taniec
kuratorka Joanna Leśnierowska
W ciągu 17 lat działań, zgodnie z mottem SZTUKA NIE POTRZEBUJE WSPARCIA. ARTYŚCI: TAK! program wspierał polskich twórców w ich indywidualnym rozwoju artystycznym, z sukcesem wprowadzając na rodzimą scenę całe pokolenie ambitnych i utalentowanych choreografów, głównie poprzez flagowy i pierwszy w Polsce program rezydencyjno-produkcyjny – Solo Projekt (realizowany od 2006 roku, a od 2015 funkcjonujący w formule poszerzonej Solo Projekt +). Fundacja stworzyła również liczne możliwości produkcyjne dla artystów średniego pokolenia i o już ugruntowanej pozycji.
Od 2004 roku we współpracy i przy wsparciu produkcyjnym Art Stations Foundation powstało blisko 100 oryginalnych prac choreograficznych. Zgodnie z jednym z głównych celów fundacji, jakim była nieustanna praca nad maksymalną profesjonalizacją i podnoszeniem jakości (nie tylko artystycznej) produkcji tanecznej w Polsce, fundacja powołała do życia liczne programy i oferowała artystom wsparcie rezydencyjne – zarówno badawcze, jak i produkcyjne – oraz opiekę merytoryczną i wsparcie finansowe wraz z pełną promocją i obsługą techniczną spektakli. Prace powstające w ramach Starego Browaru Nowego Tańca były regularnie doceniane i prezentowane w Polsce i Europie, a także w obu Amerykach, na Bliskim Wschodzie i w Azji. Fundacja angażowała się również w projekty koprodukcyjne w partnerstwie z innymi instytucjami w kraju (m.in. z Nowym Teatrem w Warszawie w ramach programu „Poszerzenie pola”) oraz w projekty międzynarodowe, we współpracy z partnerami zagranicznymi. Do najważniejszych projektów należały m.in. „Collective jumps” Isabelle Schad (2014) i „Moving the mirror” Petera Pleyera (2016) realizowane z Instytutem Goethego, „Happy” Nigela Charnocka (2008), „There might be others” Rebecki Lazier (premiera w Poznaniu 2015, i w Nowym Jorku w 2016), a także Projekt Yanka Rudzka (2 prace choreograficzne: „Zaczyn” w 2016 roku w Salvador de Bahia, w Brazylii we współpracy z Vivadança Festival; „Wielogłos” w 2018 roku w Poznaniu z artystami z Armenii, Brazylii, Gruzji i Polski) oraz „Pole reports from space” z brukselskim duetem ECCE (2019) – wszystkie w bezpośredniej współpracy z Instytutem Adama Mickiewicza w Warszawie.
Od początku istnienia fundacyjne Studio Słodownia +3 pełniło również funkcję głównego miejsca regularnych całorocznych prezentacji awangardowego tańca w Polsce, przybliżających lokalnej publiczności (często po raz pierwszy w kraju) spektakle najciekawszych, nie tylko europejskich artystów. Misją programu, który w ciągu swego trwania gościł prawie dwie setki spektakli, było uświadamianie publiczności bogactwa współczesnych praktyk i form tanecznych oraz chęć pobudzenia dyskusji nad nieustannie poszerzającą się definicją sztuki choreografii i jej operacyjnym polem, które, jak mawiała Trisha Brown, sytuuje się w szczelinie między sztukami wizualnymi a tradycyjnie rozumianym tańcem.
Od 2006 roku, w każdym sezonie, program prezentacji znajdował swoją kulminację w specjalnym programie festiwalowym organizowanym w ramach Międzynarodowego Festiwalu Malta. Stary Browar Nowy Taniec na Malcie to intensywne 10 dni spektakli, warsztatów i festiwalowych spotkań celebrujących eksperymentalną choreografię i przyczyniających się do pobudzania inspirującego dialogu artystycznego, wymiany idei i refleksji choreograficznej. Aby wspierać upowszechnianie i regularną lokalną cyrkulację polskich choreografii, Art Stations Foundation została także członkiem-założycielem Polskiej Sieci Tańca.
Obok działań produkcyjnych i pokazów spektakli, kluczowym celem fundacji było od zawsze wspieranie choreograficznego rozwoju. Stąd w ciągu 17 lat działalności stworzonych zostało wiele programów badawczych i edukacyjnych dla młodych profesjonalistów, w tym kolejny flagowy projekt – Alternatywna Akademii Tańca (AAT).
Ten regularny, roczny program szkoleniowy dla choreografów prowadzony od 2009 roku (składający się co roku z serii 6 kilkudniowych sesji coachingowych prowadzonych przez międzynarodowych artystów i pedagogów) promował praktyczną wymianę wiedzy i podkreślał znaczenie stymulowania kreatywności młodych twórców. Promował także indywidualne podejście do sztuki tańca i zachęcał młodych tancerzy do poszukiwania własnego języka artystycznego. Projekt wyposażał uczestników w różnorodne narzędzia choreograficzne z obszaru metodologii generowania ruchu, strategii kompozycyjnych i improwizacyjnych, dramaturgii, pisania, projektowania światła, oraz inspirował pogłębioną refleksję teoretyczną oraz rozwijał tę refleksję poprzez praktykę.
Angażując się konsekwentnie w tworzenie i upowszechnianie wiedzy o teorii, historii i współczesnych zjawiskach choreograficznych, a także dla pobudzania refleksji nad jej znaczeniem dla szerszego (lokalnego i globalnego) społeczeństwa, od 2015 roku fundacja przyznawała również corocznie stypendium badawcze im. Grażyny Kulczyk wspierające rozwój dyskursu wokół współczesnej choreografii. Program dedykowany był zarówno osobom praktykującym, jak i badającym tę dziedzinę sztuki. Stypendium umożliwiało prowadzenie ukierunkowanych, rocznych studiów z obowiązkowym zadaniem publicznego dzielenia się wynikami badań. W 2021 roku, w związku z pandemią, rozdane zostało także 5 stypendiów twórczych z zakresu poszerzonej choreografii, która dla swojego rozwoju nie wymaga teatralnych sal.
W 2011 roku Fundacja zainicjowała także pierwszy w Polsce regularny program taneczny dla dzieci, na który składały się prezentacje najlepszych międzynarodowych spektakli oraz warsztaty oferujące unikatowe doświadczenia dla całych rodzin – Roztańczone rodziny. Program zapewnił także polskim artystom profesjonalny coaching w zakresie tworzenia dla najmłodszych widzów, a także zaoferował możliwości tworzenia oryginalnych spektakli.
Ważną częścią działalności Art Stations Foundation/Stary Browar Nowy Taniec była jej aktywność na arenie międzynarodowej. Nie tylko poprzez promocję polskiego tańca i tournée po całym świecie, ale przede wszystkim poprzez nawiązywanie długotrwałych artystycznych i edukacyjnych relacji z międzynarodowymi partnerami.
W 2008 roku ASF współzałożyła największą w Europie sieć: European Dance House Network (EDN). W jej ramach przez 4 lata przy wsparciu unijnych funduszy współprowadziła duży program produkcyjny MODUL DANCE (2010-2014). W 2008 roku ASF zostałą również partnerem największej europejskiej sieci prezenterskiej Aerowaves. Pracowała także jako polski partner Visegrad’s Artists in Residence – Performing Arts Program wspierając rezydencje i mobilność artystów z regionu wyszehradzkiego (Czechy, Słowacja, Węgry i Polska).
Aby dopełnić misję wspierania rozwoju choreografii i pobudzania wokół niej dyskursu, w ramach swojej działalności fundacja wsparła także wielu autorów piszących o współczesnej choreografii przyczyniając się między innymi do powstania pierwszego polskiego tłumaczenia kultowej książki Sally Banes “Terpsychora w Tenisówkach” (tłum. Jadwiga Grabowska-Majewska, Artur Grabowski). W 2021 roku fundacja zaoferowała także specjalne stypendia wydawnicze dla publikujących teksty o tańcu i choreografii. Przygotowując się do finału swojej aktywności, już w 2018 roku Art Stations Foundation zaprosiła kuratorkę sztuk performatywnych Martę Keil do stworzenia serii 3 książek poświęconych różnym wymiarom współczesnej refleksji i praktyki choreograficznej (jej aktywizmowi/wymiarowi politycznemu, zagadnieniom jej autonomii, oraz nowym definicjom i strategiom tworzenia). Ostatni tom – Choreografia: Strategie – współredagowany przez Joannę Leśnierowską, została udostępniona polskim czytelnikom w wersji polskiej jako e-book z ostatnim dniem działalności ASF. Ostatnią publikacją fundacji był bogato ilustrowany katalog prezentujący wielopoziomowość programu Stary Browar Nowy Taniec, wzbogacony o fragmenty archiwalnych tekstów prasowych o projekcie i głosy związanych z programem artystów.
Wreszcie, na finał swojej działalności, Art Stations Foundation stworzyła performatywną konferencję The Grand re Union – planowaną pierwotnie jako wydarzenie na żywo, ostatecznie, w trudnych czasach pandemii, przeprojektowaną w całoroczny projekt online trwający od czerwca 2020 do czerwca 2021 roku.
Projekt był międzynarodowym i wielopokoleniowym spotkaniem praktyków, myślicieli, pisarzy, naukowców i publiczności, i posłużył jako kulminacja programu Stary Browar Nowy Taniec. W jego ramach powstało (wirtualne) miejsce, czas na egzaminowanie, zarówno w praktyce, jak i poprzez teoretyczną refleksję i dyskusję, możliwych sposobów skutecznego przeciwstawienia się dominującemu porządkowi świata za pomocą praktyk i narzędzi generowanych w obszarze choreografii od dziesięcioleci. Grand re Union odnosił się do ogólnego pytania o znaczenie choreografii w obecnych czasach społecznych i politycznych, a także próbował określić na nowo role i obowiązki artystów w zakresie angażowania się w kwestie dotyczące globalnego społeczeństwa. Tym samym diagnozował obszary, w których choreografia i praktyki taneczne rozwinęły wiedzę i umiejętności konieczne, by wzmacniać się w momencie kryzysu i wspólnie być, pracować i komunikować się bez przemocy.
W pilnej potrzebie utwierdzenia się w nadziei, że skuteczny opór i trwała zmiana obecnego porządku świata są możliwe, działania Grand re Union postawiły wielkie pytanie: jak praktyki choreograficzne mogą pomóc ocalić świat? W ten sposób całoroczny program wykreował również przestrzeń wsparcia i stał się źródłem pocieszenia w bardzo trudnym czasie izolacji, kiedy nie mogliśmy się gromadzić i być blisko siebie w sposób, w jaki chcieliśmy i do jakiego byliśmy przyzwyczajeni wcześniej.
Dzięki ogólnemu zainteresowaniu sztuką choreografii, przedkładaniu choreograficznych poszukiwań i procesu twórczego nad produkt, dążeniu do inspirowania dyskusji nad coraz szerszą definicją choreografii, przez 17 lat swojej działalności program Stary Browar Nowy Taniec był wyjątkową przestrzenią choreograficznej kreacji i refleksji, w której świadoma, otwarta i żądna przygód publiczność stała się partnerem dla współczesnych twórców. Projekt służył za siłę napędową rozwoju i refleksji choreograficznej w Europie Środkowo-Wschodniej, i wymiernie przyczynił się do trwałej zmiany tanecznej rzeczywistości w Polsce. A jego efekty, poprzez rozprzestrzenioną wiedzę i dalszą twórczą pracę wspartych przez fundację artystów, będą wciąż dalej oddziaływać na kolejne pokolenia twórców i badaczy choreografii.
Wsparcie Grażyny Kulczyk dla współczesnej choreografii kontynuowane jest obecnie w szwajcarskiej dolinie Engadyny, w programie choreograficznej refleksji ACZIUN SUSCH (acziun – ruch w języku retoromańskim). Od 2019 roku oferowane są w jego ramach rezydencje badawcze w Muzeum Susch promujące choreograficzny (auto-)namysł i praktyki (także poszerzonej) choreografii, która odważnie anektuje przestrzenie pomiędzy sztukami wizualnymi a tradycyjnym tańcem.