Wystawa, będąca kolejnym, równoległym pokazem dwóch postaw artystycznych, a zarazem dwóch twórców reprezentujących różne generacje, doświadczenia, zainteresowania.
Najnowsze, monumentalne dzieło Piotra Uklańskiego stanowiło inspirację do zestawienia tej realizacji z pracami malarskimi i obiektami teatralnymi Tadeusza Kantora.
Celem połączenia dzieł w tych dwóch prezentacjach było stworzenie warunków do interakcji obiektów w perspektywie ich indywidualnych kontekstów oraz transformacji znaczeniowej i ikonograficznej zaproponowanej przez Uklańskiego.
Dzieło Uklańskiego, „Untitled (The Year We Made Contact)”, 2010, to instalacja, której głównym elementem jest olbrzymia fakturowa materia – gobelin, żywo nawiązujący swoją stylistyką, formą ekspresji, wyrazem scenograficznym, do bardzo rozpoznawalnego klimatu teatru Tadeusza Kantora i Józefa Szajny. Jego oryginalna kompozycja, przestrzenne, parateatralne rozplanowanie oraz kolorystyka noszą także wszelkie cechy tradycji polskiego tkactwa artystycznego dekady lat 60. oraz 70. XX wieku. Nieodłączną częścią pracy jest wpisujący się w pole obrazowe, okrągły czerwony obiekt zatytułowany „Red Dwarf “ / „Czerwony Karzeł”. Decydując się na realizację dzieła w tak rozpoznawalnej formie i stylu, Uklański stworzył pracę, która w konsekwentny sposób kontynuuje podjęty już wcześniej artystyczny program. Jego celem jest poszukiwanie nowych pokładów znaczeniowych, zawartych w stereotypach i symbolach kulturowych oraz mitach narodowych.
Artysta, mieszkający od 1991 roku w Nowym Jorku, posługuje się fotografią, filmem, wideo oraz instalacją. Zarówno jego warsztat, jak i fascynacje nieustannie oscylują wokół kultury popularnej. Piotr Uklański, czerpiąc obficie z jej bogactwa, otrzymując z niej silne inspiracje, nie obawia się sięgać po wizualne klisze. W procesie twórczym jednak nigdy jej do końca nie dekonstruuje, mimo że znany jest ze zdecydowanych rekonfiguracji znaczeń za pomocą zmiany kontekstu (praca “Dance Floor”, 1996, w której wibrująca światłami taneczna posadzka z dyskoteki przeniesiona została do galerii, przez co obiekt nabrał niemalże cech rzeźby minimalistycznej), czy umiejętności wydobycia zaskakujących jakości obiektu wbrew jego kontekstowi (osławiona seria fotograficzna “Naziści”, w której estetyka dzieła, ukazująca przystojnych mężczyzn w mundurach, przesłoniła historyczny, mroczny kontekst przedstawionych portretów).
W przypadku „The Year We Made Contact” artysta niejako nakłada specyficzną warstwę znaczeniową na wyraziście określoną i rozpoznawalną warstwę stylistyczną. Tytuł instalacji nawiązuje bowiem do powstałego w latach 80. filmu science-fiction, a element kompozycji przestrzennej pod znamiennym tytułem „Red Dwarf” – to nic innego, jak wizualna interpretacja gasnącej gwiazdy, co sugestywnie sugeruje jego nazwa.
Pomysł wprowadzenia prac malarskich i obiektów Tadeusza Kantora do wspólnej artystycznej przestrzeni z nową instalacją Piotra Uklańskiego, jej kontekstem znaczeniowym, stworzył niepowtarzalną możliwość wyodrębnienia tych cech i form ekspresji, które zainspirowały powstanie dzieła młodego artysty. Obecność oryginalnych płócien i manekinów twórcy teatru Cricot 2 odegrała zatem ważną rolę w procesie interpretacyjnym, uwypuklając tradycję, a także naświetlając aspekty pracy Uklańskiego, które się jej nie poddają.
Analizując źródła i początki stylistyki, symboliki i ekspresji teatru Kantora, warto odnieść je do rzadko udostępnianych obrazów malarstwa materii, powstałych na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych, które zobaczyliśmy na wystawie. Obrazy te wraz z pracami na płótnie pochodzącymi z okresu fascynacji Kantora estetyką informelu – które nota bene włączały dokonania polskiego artysty do światowego nurtu awangardowych poszukiwań – były prezentowane w kontekście obiektów z pierwszego spektaklu Cricot 2 – “W małym dworku”.
Premiera tego historycznego, niemal kultowego przedstawienia teatru informel miała miejsce 14 stycznia 1961 roku. To właśnie w tym spektaklu aktorzy traktowa-ni byli na równi z przedmiotami, całkowicie pozbawieni indywidualności, stanowili wręcz niezróżnicowaną masę. Jak mówił sam Kantor: “…ludzie w szafie upodobnieni do wieszanych tam ubrań, pozbawieni własnej woli”. Tak więc prezentacja w Art Stations stworzyła niepowtarzalną okazję do porównania “stylistyki bezforemności” materii malarskiej i jej transgresji do symbolicznej przestrzeni teatralnej.
Dostępna publiczności była także legendarna “szafa” Kantora jako nowe miejsce przestrzeni teatralnej, a zarazem obiekt, któremu artysta nadał nowe znaczenie ‘metafizycznego’ rekwizytu teatralnego oraz charakterystyczne dla artysty obiekty-manekiny.
Ważną część wystawy stanowił zbiór prac malarskich eksponujących włączenie w przestrzeń obrazową przedmiotów “niższej rangi”, takich jak np. zniszczony parasol. Elementom tak zwanej “realności gotowej”, przedmiotom nieważnym, pozbawionym wartości artystycznej nadany został wizualny charakter dzieła sztuki. W tej grupie na specjalną uwagę zasługuje zaskakująca i ciekawa korelacja prostych materiałów, na przykład niezagruntowane blejtramy w przypadku dwóch obrazów z serii “Wszystko wisi na włosku”.
Projekt ekspozycji w Art Stations, scenografia, a także koncepcja prezentacji w zestawieniu dzieł dwóch artystów: Tadeusza Kantora i Piotra Uklańskiego, umożliwiły namysł nad przenikaniem się stylów i tradycji, poszukiwaniem nowych form w kontekście symboliki awangardowej, teatralnej i pokrewnych sztuk wizualnych, a także pozwoliły na głębszą refleksję nad istotą i przesłaniem dzieł stanowiących poszczególne elementy tej spójnej kompozycji przestrzennej.
Zaproponowane zestawienie stało się także przyczynkiem do ciekawej dyskusji, nawiązującej do polemiki, jaka zrodziła się na Biennale w Whitney Museum w Nowym Jorku, podczas premiery instalacji Piotra Uklańskiego.
Warto bowiem wspomnieć, iż dzieło Piotra Uklańskiego z kolekcji Grażyny Kulczyk, które w 2010 roku miało swoją premierę na Biennale w Whitney Museum, było po raz pierwszy pokazywane w Polsce. Wszystkie prace malarskie Tadeusza Kantora pokazane na wystawie pochodzą z Kolekcji Grażyny Kulczyk. Obiekty teatralne udostępnił Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora „Cricoteka” w Krakowie.
